در قرآن
در قرآن کریم از مواد غذایی مختلفی نام برده شده است، اما تنها در مورد عسل است که آن را «شفا» نامیده است.
قال الله تعالی: «و اوحی ربک الی النحل ان اتخذی من الجبال بیوتا و من الشجر و مما یعرشون ثم کلی من کل الثمرات فاسلکی سبل ربک ذللاً یخرج من بطونها شراب مختلف الوانه فیه شفاء للناس».
«و پروردگار تو به زنبور عسل «وحی» و الهام غریزی نمود که :از کوهها و ثمرات گلها بخور و راههایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده است به راحتی بپیما؛ از درون شکم نوشیدنی با رنگهای مختلف خارج میشود که در آن شفا برای مردم است.»
← نکات تفسیری
آیات فوق نکات ارزندهای را در مورد زنبور عسل یادآور میشود، مثل وحی به آنان که در اینجا با توجه به ریشه لغوی (اشاره مخفی سریع) آمده است (یعنی وحی اصطلاحی که توسط جبرئیل بر پیامبران نازل میشود، مقصود نیست) و یا مسئله خانهسازی زنبوران که از محل بحث ما خارج است.
قرآن کریم در آیهی فوق از عسل به عنوان «شراب» یاد کرده است و در آیه دیگری که در مورد بهشت است از «جویهایی از عسل مصفی» (وانهار من عسل مصفّی) سخن میگوید.
پیشینه
عسل از زمانهای قدیم مورد توجه بشر بوده است. علاوه بر جنبهی غذائی آن، در زمان «بقراط» و در متون «تورات» به عنوان یک ضد عفونی کننده در بیماریهای پوستی و زخمها مورد توجه بوده است.
در کتاب مقدس میگوید: «همواره در اراضی مقدسه شیر و عسل جاری است.» فقیرترین و بیچارهترین مردم عسل را توانند خورد.
حکمتها و اسرار علمی
بسیاری از صاحبنظران، مفسران و پزشکان در مورد اهمیت غذائی و دارویی (شفابخشی) عسل سخن گفته و بر قرآن کریم آفرین گفتهاند که آن را «شفا» خوانده است.
مواد تشکیل دهنده
در این میان یکی از کاملترین تحقیقات در این زمینه را از نظر میگذرانیم و به برخی دیگر اشاره خواهیم کرد:
«دکتر عبدالحمید دیاب و دکتر احمد قوفوز» نتایج تحقیقات، تجارب و آزمایشات علمای جهان به ویژه در روسیه و آمریکا را جمعآوری کردهاند و این گونه گزارش میکنند:
عسل دارای بیش از ۷۰ماده مختلف است:
۱ـ عسل مهمترین منبع مواد قندی طبیعی است و تاکنون ۱۵ نوع قند در آن کشف گردیده است که ازمهمترین آنها میتوان به فرکتوز (قند میوه) به نسبت ۴۰% و گلوکز (قند انگور) به نسبت ۳۰% و قند نیشکر به نسبت ۴۰% (اشاره کرد) و در مجموع یک کیلوگرم عسل ۳۲۵۰ کالری حرارت میدهد.
۲ـ عسل به لحاظ داشتن برخی از انواع مواد تخمیری در تبادلات غذایی و کمک به هضم غذا درمیان خوراکیها بالاترین مرتبه را دارد. مهمترین مواد تخمیری موجود در عسل عبارتند از آمیلاس (Amylase) که مواد نشاستهای را مبدل به قند میکند و اینورتاس (Inverase) که قند معمولی را به قند میوه مبدل میسازد و نیز کاتالاس (Catalase)، پروکسیداز (Perozidase) و لیپاز (Lipase).
۳ـ عسل دارای ویتامینهای بسیار است که از جمله مهمترین آنها ویتامین B۵, B۲, B، (اسید نیاسین)، B۶ (پرودکسین)، ویتامین C، ویتامین K، ویتامین E و ویتامین A. هر چند مقدار این ویتامینها در عسل زیاد نیست، ولی کافی و مفید میباشد. عسل مکان مناسبی برای حفظ این ویتامینهاست، البته مقدار این ویتامینها بستگی به نوع شیرهای دارد که زنبور از گلها میگیرد.
۴ـ عسل دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه و اسیدهای آلی مثل اسید فورمیک (Formic Acid)، مشتقات کلروفیل، مقداری آنزیم و محرکهای حیاتی (Biostimulators) و رایحههای معطر میباشد.
۵- املاح معدنی در عسل فراوانند از جمله :کلسیم، سدیم، پتاسیم، منگنز، آهن، کلر، فسفر، گوگرد و ید. املاح موجود در عسل ۰۰۲/۰% وزن آن را تشکیل میدهد.
۶ـ بسیاری از محققین تأکید دارند که عسل دارای عوامل قوی ضد میکروب میباشد. همچنین اعتقاد بر این است که عسل دارای هورمون نباتی و نوعی هورمون جنسی (از مشتقات استروژن) است. میبینیم که عسل مادهای بسیار پیچیده و البته ممکن است با توجه به نوع گلهائی که زنبورها از آن تغذیه میکنند، عسل مناطق مختلف، اندک تفاوتی باهم داشته باشند.
خاصیت ضد میکروبی و ضدعفونی
دانشمندان تأکید دارند که میکروبهایی که عامل بیماری انسانها هستند، قادر به ادامهی حیات در عسل نیستند و عملاً عسل آنها را از بین خواهد برد. برای این خاصیت عسل نظریات بسیاری ارائه گردیده که از جمله آنها موارد زیر را میتوان نام برد:
۱ـ وجود ساید فورمیک (Formic Acid) در عسل که یک ماده ضد میکروب است.
۲ـ بالا بودن میزان مواد قندی موجود در عسل که ۸۰% از ترکیب آن را در برمیگیرد. خرما نیز به دلیل داشتن ترکیبات قندی بالا همین خاصیت را دارد و میکروب در آن رشد نمیکند.
۳ـ وجود موادی که مانع از رشد میکروب میشوند (Antibactereril Inhibitore) این مواد توسط زنبور ساخته میشود و در عسلهای مصنوعی وجود ندارد. این نظریه نسبت به سایر نظریهها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
۴ـ وجود آب اکسیژنه در عسل (H۲O۲ Hydroyen Perozide) که مادهای میکروبکش است.
واقعیت این است که خاصیت ضد میکروبی عسل در نتیجه وجود تمام عوامل یاد شده میباشد.
اما خاصیت ضدعفونی عسل، درست عکس اغلب مواد غذایی از قبیل شیر و عصارههای گیاهی و غذاهای پخته است و هیچ گونه قارچی در آن رشد نمیکند، فاسد نمیگردد، رنگ، بو و طعم آن عوض نمیشود. مشروط به اینکه آن را دور از رطوبت نگهداری نمایند.
ادامه مطلب ...